Lugat-ı Tarihiyye ve Coğrafiyye

Lugat-ı Tarihiyye ve Coğrafiyye'nin elektronik versiyonu

Yağlıkçızâde Ahmed Rifat Efendi’nin Lugat-ı Tarihiyye ve Coğrafiyye adlı eseri, 1882 ve 1883 yıllarında İstanbul'da Maarif Nezareti'nin izniyle basılmıştır. Toplam 2100 sayfada 4000 madde içeren 7 ciltlik eser, şahsi girişimle tamamlanabilmiş ansiklopedi denemelerinin Türkçedeki ilk örneği olarak kabul edilmektedir. Lugat-ı Tarihiyye ve Coğrafiyye'nin elektronik versiyonu, Osmanlı Türkçesiyle yazılmış bu büyüklükte bir metnin makine tarafından okunabilen formatta yayınlandığı ilk kaynaktır. Ansiklopedi sayfalarının görselleri optik karakter tanıma (OCR- Optical Character Recognition) araçlarıyla bilgisayar tarafından okunabilen formata çevrilmiş; elde edilen OCR çıktıları matbu metinle harf harf karşılaştırılarak orijinal metni yansıtacak şekilde düzeltilmiştir. Bu elektronik ansiklopedi, bir başvuru kaynağı olduğu kadar Osmanlı Türkçesi derleminin de çekirdeğini oluşturmaktadır. (Kaynak göstermek için: Altun, H. O. (2023) "Lugat-ı Tarihiyye ve Coğrafiyye'nin elektronik versiyonu", derlemos.actaturcica.org )

Ansiklopediden seçme maddeler:

a. Felsefe ve dinî ilimler - Ahmed er-Rifâî, Aristo, Ashâb-ı Kehf, Bahâeddin Nakşibend, Buhârî, Descartes, Ebû Hanîfe, Edebâlî, Eflatun, Fârâbî, Fıkıh, Fîrûzâbâdî, Hacı Bayram-ı Veli, Hacı Bektaş-ı Veli, İbn Haldun, İbn Sînâ, İbrâhim Hakkı, İlim, Jean-Jacques Rousseau, Luther, Mâtürîdî, Taberî, Zemahşerî,

b. Fen bilimleri - Arı, Arşimed, Atwood, Azot, Bîrûnî, Câzibe-i kimyeviye, Ecsam, Farmakoloji, Galvanoplasti, Hayvanat, Hesap, Hikmet-i tabiiye-i riyaziye, Mikołaj Kopernik, Mikroskop, Selenyum, Sıklet-i izafiye, Teleskop, Telgraf, Tıp,

c. Kitaplar - Ahlak, Burhân, Câmiʿu’t-tevârîḫ, Divanlar, Dürer, Hadâik, İncil, Ḳāmûsü’l-muḥîṭ, Ravz, Tabakatlar, Talmut, Tarih, Tarîkat-ı Muhammediyye, Tarîkat-name, Tefsirler, Telhîs, Tevrat, Tezkireler, Zebur, Zend Avesta,

ç. Kültür, sanat, edebiyat - Ali Şîr Nevâî, Aol, Ayasofya, Bâkî, Dede Efendi, Esâtir, Fıtnat Hanım, Firdevsî, Hâfız-ı Şîrâzî, Hayâlî, Satranç, Şehnâme, Tiyatro, William Shakespeare, Yunus Emre,

d. Tarih - Hz. Âdem, Batu Han, Barbaros Hayreddin, Çağatay, Gazete, Hâlid b. Velîd, Hz. Hasan, Hz. Hüseyin, İbn Batuta, İdrîs-i Bidlîsî, Hz. İshak, Napolyon Bonapart, Pîşdâdiyân, Ramses, Selâhaddîn-i Eyyûbî, Şâhin Giray, Şeyh Şâmil, Takvim, Tanzimat-ı Hayriyye,

e. Türkler ve Türk tarihi - Afşar, Ahîler, Ahlat, Alparslan, Atabeg, Atilla, Avarlar, Bâbür, Bahadır Giray, Berkyaruk, Bulgar, Canıbek, Ertuğrul Gâzî, Gazne, Germiyan, Heyâtıla, Hüseyin Baykara, Karabağ, Kaşgar, Kayı, Kıpçak, Nogay, Oğuz Han, Özbek Han, Skitya / Sitya, Tatar, Timurlenk, Tomris, Türk, Türkistan / Tataristan, Türkmen, Uzlar, Yakutlar,

f. Ülkeler, devletler, halklar - Arjantin, Arnavud, Arya, Avusturya, Azerbaycan, Bolivya, Borneo, Çin, Danimarka, Dungan, Eskimo, Galiçya, Grek, İspanya, İsviçre / İttihad-ı Helvetik, Kelt, Memleketeyn (Eflâk-Boğdan), Paraguay, Polonya / Lehistan, Portekiz, Prusya, Rusya, Slav, Tataristan, Yemen,

g. Yer adları, şehirler, bölgeler, kıtalar - Afrika, Akmescid, Alp Dağı, Arz-ı Ken'an, Bursa, Celâlâbâd, Edirne, Erbil, Gazze, Hadramut, Halep, Hanbalık, Hârezm, Hive, Hoten, Isfahan, İstanbul, İşbîliye (Seville), İzmir, Kirmanşah, Krakov, Segedin, Semerkand, Sivas, Şam, Tebrîz, Teke, Ural / Aral, Üsküp, Venedik, Zerefşân / Soğd,