حساب — اعداددن باعث بر فندر. لكن اعمالاتی رقملر واسطه+سیله یاپیلورایسه (فن حساب) حروف هجا واسطه+سیله یاپیلورایسه (فن جبر) تعبیر اولنور اعداد یا بربریله تركیب ویا مقایسه ایدلمك جهتلرندن پیش نظر و مطالعه+یه النوب تركیب جهتیله نظر مطالعه+یه آلنملرندن اعمالات حسابیه یعنی (جم) (طرحع) (ضرب) (تقسیم) (رفع) (جذر) قاعده+لری میدانه چیقمش و مقایسه جهتیله نظر مطالعه+یه آلنملرندن (نسبت) (تناسب عددی و هندسی) (تناسب عددی و هندسیء علی الولاء) (لغارتمه) قواعدی وجوده كلمشدر.
حساب و هندسه+نك منشأ و موجدی پكده مضبوط اولمیوب فقط افلاطون
و دیئوژن نام حكمیلر ابتدا مصرده ظهور ایدرك اطرافه منتشر اولدی دیمشلر و فرنكلر عربدن الدقلریچون ارقام عربیه و علمای عرب عصر عاشر نهایتنده هندلیلردن آلدقلریچون ارقام هندیه تسمیه ایلمشلردر.
شمدیكی حالده اوروپاده علم حساب فوق الغایه ترقی ایتدی و حتی اعمالات حسابیه+یی تسهیل ایچون برچوق الات بیله اختراع اولندیسه ده فائده+سی زحمتی نسبتنده اولمیوب یالكز لغارتمه اصولیله ضربی جمع تقسیمی طرح رفعی ضرب جذری تقسیم ایله یاپمق یولی بولندیغندن كركی كبی سهولت ویردی
ذكر اولنان التلرك اك مكمل و مصنعی (طوماس دوقولمار) نام كمسه+نك اختراع ایلدیكی التدر بوالت كندو محوری اوزرنده افقی حركت ایدر و سطحنك همان نصفی قدری طقوز عدد دیش ایله تجهیز اولنمش بر اسطوانه+دن عبارت اولوب بو دیشلرك برنجیسی اسطوانه+نك طولنجه ایكنجیسی ٨/٩ قسمنه اوچنجیسی ٧/٩ قسمنه و نهایت طقوزنجیسی ١/٩ قسمنه قدر مرتبدر برده دیشلری مذكور اسطوانه+نك دیشلرینه كیرە+جك طرزده اون دیشلی و اسطوانی و اولكنه موازی بر فنار واردر بو فنار چرخك برنجی ایكنجی اوچنجی تسعنه الی آخر كله+جك وجهله كندو محوری اوزرنده قایار. ایمدی اكر فنار چرخك برنجی تسعی قسمنده بولنور و چرخ بر دفعه دور ایتدیریلورسه اثنای دورده یالكز اك بیوك دیشه تصادف ایدە+جكندن چرخك دور كاملی اثناسنده بر دیش مقداری یعنی دور كاملك بر عشری قدر و اكر ایكنجی تسعی قسمنده بولنورسه ایكی اولكی بیوك دیشلره تصادف ایدرك دور كاملك ایكی عشری قدر والحاصل اوچنجی تسعنده بولنورسه اوچ دیشه تصادف ایدرك چرخك هر بر دورنده دور كاملك اوچ عشری قدر دور ایدر بو فنارك مذكور چرخك هرقنغی ؟ عددده دیشلرینه تصادف ایدە+جك وجهله وضع اولنه+بلمسی ایچون محورینه كنارنده (٠ , ١ , ٢ , ٣ , ٤ , ٥ ... ٩) عددلری یازلمش طولانی بر یووه داخلنده متحرك دوكمه ربط اولنمشدركه فنارك بروجه مطلوب وضعی ایچون مذكور دوكمه+نك یووه+نك كنارنده+كی رقملردن مراد اولنان رقمك اوزرینه كتورلمسی كفایت ایدر. بروجه مشروح مرتب فنارك محورینه عموداً و محور مذكور اطرافنده چرخ ایله برابر حركت
ایدر بر دائره وضع و محیطی اوزرینه عمودی بر دلیكدن بر بری اردنجه كورنمك اوزره (٠ , ١ , ٢ , ٣ ... ٩) رقملری حك اولنمش اولسه دوكمه+نك وضع اولندیغی رقم التی و دلیكدن كورینان رقم صفر اولدیغی حالده چرخ سكز كره دور ایتدیریلور ایسه فنار هر دورده بر دور تامك التی عشری قدر دور ایده+جكندن سكز دورده (٨ * ٦) یعنی قرق سكز عشری دور ایتمكله دلیكدن كورینه+جك عدد اشبو حاصل ضرب اولمق لازم كلور و بو ضربده ده یووه+نك كنارنده دوكمه+نك اوزرینه وضع اولندیغی رقم مضروب و عدد دور مضروب فیه مقامنه قائم اولور. اشته اعمالات حسابیه ایچون یاپلمش اولان التلرك و باخصوص تعریف ایتمك استدیكمز نوعنك اساسی ترتیبات مشروحه اوزره اولوب انجق فنارك محورینه عموداً ربط ایلدیكمز دائره فی الاصل چرخك محورینه عمود بر محوره مربوط و چرخك حركتی اشبو دائره+یه مخروطی چرخلرله نقل اولندیغی كبی مضروبده بولنه+جق هر مرتبه احادیچون دخی تعریف اولنان چرخلرك عینی و بربرینه موازی آیرو آیرو چرخلر موضوع اولوب جمله+سی بر محور افقیله قوماندا ایدیلور زاویه چرخلریله بردن تحریك اولنور و هر چرخ ایچون لزومی اولان دائره+لر بر سطحده و رقملرك كورینه+جکی دلیكلرده بر خط افقی اوزرنده مرتبدرلر. التك اشبو ترتیبی اقتضاسنجه برقاچ رقمدن عبارت بر عدد بر رقملی دیكر بر عدد ایله ضرب ایدیله+جك اولدیغی تقدیرده اكر حاصل ضرب جزئیلر طقوزی تجاوز ایتمیه+جك اولورسه بهر اسطوانه چرخك دوكمه+سی كندو یووه+لرینك كنارنده+كی رقملردن مضروبك مراتب مختلفه+سی رقملرینه مساوی رقملر اوزرینه وضع و محور عمومی مضروب فیهك رقمی احادنجه دور ایتدیریله+رك مطلوبحصوله کلور لكن حاصل ضرب جزئیلر طقوزی تجاوز ایده+بیله+جكندنمحفوظاتی یعنی الده+لری ضم ایچونده ترتیبات مخصوصه+سی واردر. شویله كه دائره+لردن هربری ثقبۀ عمودیسندن طقوز رقمی كورندكدنصكره بر عشر دور كامل قدر دور ایدرك صفر كوستردكجه بر یای ایله طوتیلان قولی دخی او آنده تحریك و مذكور قولده صول طرفده+كی دائره+یی تحریك ایدن مخروطی چرخك ایکی دیشی آرە+سنه دخول و مذكور دائره+یه بر عشر دور اجرا ایتدیرركه بوده محضا بر قاچ ثقبۀ عمودیده طقوز رقملری كوریلنجه
الده حفظ اولنمسی لازم كلان مرتبۀ احادی اوست طرفده+كی مرتبه+یه علاوه اولنمش اولمق ایچوندر
بر ضربده مضروبی بر رقم ایله بر صفردن عبارت بر عدد ایله ضرب ایتمك ایچون صفردن صرف نظرله مضروبی رقم ایله ضرب و فقط حاصل ضربی عدد عشرات اعتبار ایتمك لازم كله+جكندن موضوع بحث اولان آلتده هربر دائره+نك قارشوسنه ثقبه+لردن كورینه+جك رقملری شامل و ثقبه+لریله برابر حاصل ضرب جزئی عدد عشرات و یا عدد مأت ویا الوفی .. .. اشعار ایده+جك اولدیغنه نظراً برویا ایكی ویااوچ .. .. مرتبه صاغه نقل اولنوب او حالده دخی مقابل اولدیغی چرخ محورینك حركتیله تحریك ایدیله+جك طرزده مرتب برر دائره وضع اولنمش اولدیغندن آلت ایله بر عددك یتمش عددیله ضربی مراد اولندقده اشبو دائره+لر ثقبه+لریله برابر بر مرتبه صاغه كوتوریلوب اسطوانه+لر یدی دفعه دور ایتدیرلملیدر بو حالده ضرب جزئی هم یاپلمش و همده اولجه یاپلمش حاصل ضرب جزئی+یه علاوه اولنمش اولور و یدییوز ایله ضرب مراد ایدلدكده مذكور دائره+لر ایكی مرتبه صاغه نقل واسطوانه یدی دفعه دور ایتدیریلور كذا و كذا حاصل ضربلر اون ملیون عدده قدر چیقاریله+بلور و بو عملیات ربع دقیقه+ده وجوده كلور و بو آلتله ترتیبات مذكوره+نك عكسی بر طاقم ترتیبات ایله تقسیم و جذر و رفع عمللری دخی اجرا اولنه+بیلور