Lugat-ı Tarihiyye ve Coğrafiyye

غاز
Gaz

غاز — هوا كبی شفاف و قابل تضییق بالجمله سیالات هوائیه+یه تعبیر اولنور غازلرك اكثریسی غایت قوتلی تضییق ویا برودت واسطه+سیله تمیع و تصلب ایتدكلرندن تبخره مستعد مایعات بخارلری اولدقلرنده شبهه یوقدر غازلرك بعضیلریده مولدالماء و مولدالخموضه و آزوت و اوقسید دوقاربون و علی العموم بطاقلق غازی كبی تضییق ویا برودتله تمیع ایتمزلر. بتون غازلر حجملری لاینقطع بیویە+رك موضوع بولندقلری قابلره جزئی كلی تضییق اجرا ایتمك خاصه+سیله متصفدرلركه بو خاصە+یه غازلرك قوۀ الاستیقیه+سی تعبیر اولنور
تضییق ایدلدکجه غازلرك حجملری كوچلدیكنی اولا (ماریوت) نام حكمتشناس كشف ایدوب مؤخراً حجملر تضییق خارجیلر ایله معکوساً متناسب اولدیغنی بالتجربه اثبات ایلمشدر
مایعات غازلری بلع و حل ایدرلر مثلا صو هوا دروننده موجود مولد الحموضە ایله آزوتی ۳۲ و ۶۸ نسبتنده حل ایدر بالقلرك دكزده یشاملری صویك هوادن حل و بلع ایلمکده اولدیغی مذكور ایکی غاز واسطه+سیله+در غازلری بر درجه+یه قدر تسخین ایدلمش چلیك كبی بعض جسملرە نفوذ ایلدیکی كبی اجسامك سطحلرنده تكاثف و بعض اجسام صلبه داخلنده حل اولنورلر. کمور كندی حجمنك طقسان مثلی نشادر روحی و اللی بش مثلی (ایدروژن سولفره) بلع ایده+بیلور
پلاتنه و كموش و التون و (آیمینوم) یوقاری درجه حرارتده محتلف غازلردن برچوق مقدار بلع ایدرلر غازلر بربریله برلشدكلری حالده دائما بر نسبت بسیطه اوزره بولنورلر مثلا ایکی قسم مولدالماء بر قسم مولدالحموصه ایله و ینه بر قسم مولدالماء بر قسم (قلور) ایله برلشور
غازلره دائر ایلك تجربه+لر (هلمون) نامنده بر ذات طرفندن اجرا اولنمش و مؤخراً (ماریوت) و (توربسللی) و (كیلوساق) و سائره واسطه+سیله خواص حكمیە+لری معاینه و كشف ایدلمشدر. سوقاقلری اضائه ایچون یاقیلان غازلر (قاربون ایله) ایله ( مولدالماء)دن مركب بر غازدر بو غاز علی العموم اجسام عضویه و باخصوص معدن كوری دنیلن ماده احراق اولنە+رق استحصال ایدیلور بناء علیه اجزای مركبه+سی استحصال اولندیغی ماده+یه كوره تبدل ایدرایسه ده اصل مادۀ مضیئه+سی (غازاولفیان) دنیلان غاز ایله بطاقلق غازندن عبارتدر.
سوقاق غازی اك اهون اولمق اوزره معدن كمورندن استحصال ایدیلور بونك ایچون معدن كموری اسطوانه+لرده تقطیر ایدیلوب حاوی اولدیغی مواد اجنبیه+دن و باخصوص قوقوسی پك فنا اولان (آسید سولفدریك) ایله (آسید قاربونیك) تعبیر اولنور ماده+لردن تخلیص ایچون مذكور ایكی غازی بلع ایده+جك مواد داخلندن حوضلره امرار ایدیلور
بر كیلوغرام معدن كمورندن ایكی یوزدن اوچیوز لتره+یه قدر غاز حصوله كلدكدن بشقه محل تكاثفلرده یعنی غاز و مترە+لرده صنایعده كثیر الاستعمال بر چوق مواد حصوله كلوركه مواد مذكوره (نیزین) و نیزنیلی موادایله بر قاچ درلو مواد ملونه و قطران و (آلفال)ی شامل سائر مواددن عبارتدر تنویر اسواق ایچون طوغریدن طوغری+یه صودن مولدالماء استحصالی دخی تجربه اولنمشدر صودن مستحصل مولدالماء ۲۰ دن ۳۰ قسمه قدر )اوقسیددوقاربون) ایله ٧٠ دن ٨٠ قسمه قدر مولدالمأدن مركب اولوب قرمزی درجأ حرارتده قوقدن صو بخاری امراریله استحصال اولنور لكن بهالی و صحته مضر اولان (اوقسیددوقاربون) ماده+سنی شامل اولدیغندن و كیت كیده رنكنی تغیر ایلدیكندن ترك اولنمشدر دیكر بر نوع غاز دها بولنمشدركه بوده (ترمنتی) روحی ایله نفطدن مركب بر تركیب اوزرینه صغوقده جریان هوانك تأثیر دائمیسیله استحصال اولنور غاز ایله تنویر اولا (١٧٨٥ م و ۱۲۰۰ ه) تاریخنده فرانسه+ده بولنمشدر فرانسه مشاهیر مهندسینندن (لوبون) تاریخ مذكورده اغاجلرك حرقندن حصوله كلان قابل اشتعال غازلر ایله خانه+لرك تنویرینی دوشمش ایسه ده كمسه طرفندن نظر اهمیته آلنمدیغی حالده یكرمی سنه صكره ایكی انكلیزلی مومی الیهك تجربه+سندن استفاده ایلمشدر (۱۸۱۶ م و ۱۲۳۲ ه) تاریخنده ایلك دفعه غاز فابریقه+سی لوندره+ده تأسیس اولندی و م(۱۸۲۰ م) ده انكلتره+ده (پورتاتیف قومپریمه) دنیلان بر نوع غاز دخی ایجاد اولندیسه ده پاتلامه محذورینه مبنی ترك ایدلدی (موزومریبون) نامنده بر ذات دخی فابریفە+لرك صابونلی صولرندن بر نوع (پورتاتیف) غازینی بولدی و بونك استعمالی پارس ایله بعض فرانسه ولایتلرنده شایع اولدی.