دخان — توتونك قنغی ارضده نه صورتله حاصل اولدیغی و نصل اكیلوب بعد الحصول نه وجهله آصقی و استفه قوندیغی اربابی نزدنده معلوم اولدیغندن بونلردن بحثه حاجت اولمیوب فقط استعمالنك انسانه صورت تأثیرینی بیان فائدە+دن خالی اولمدیغندن بر نبذه یازیلمشدر.
انسانلرجه استعمالی بر ذوق ظن اولنان و مبتلا اولنلرجه تركی مشكلتر اولان اشبو دخانك رطوبتلی هوالرده چالیشان معدنجیلر و قیوجیلر و كمیجیلر و دكز كنارنده اوتورانلر ایچون بعض مرتبه منفعمتی تجربه اولنمش ایسه ده تركیبنده ( نیقوتیان) دیدكلری اویوشدیریجی سم موجود اولدیغندن و بونك دخی ایچركن یوقاری چكلمك مناسبتیله دماغه تأثیر كلیسی بولندیغندن ذهنه كثافت و قوۀ حافظه و شهوانیه+یه ضعف و عطالت و نفسه طارلق و اشتهایه نقصان ویره+جكنده شبهه یوقدر.
وقتیله توتون فتق علتلرنده و كل باشلرده و آقصیرمیان برونلرده قوللانیلور ایدی (١٦٠٤ م و ١٠١٣ ه) تاریخنده انكلتره قرالی برنجی ژاق ملكنده توتون ایچلمسنی منع ایتدی و دولت عثمانیه+ده سلطان مراد رابع حضمتلری بیچاره تریاقیلری تهدید و بعضیلرینی اعدام ایدرك دومان آتدیردی. ممنوعیت مذكوره اثناسنده تریاقینك بری مزارلقده كوچمش بر قبر ایچنه كیروب افیونی آتدقدنصكره چبوغی صاورمغه باشلار اورادن كچن بر ضابط بو چیقان دومان ندر دیو اوزرینه واروب تریاقی+یه سن بوراده نه یاپه+یورسک
توتون ایچمك یساغ اولدیغنی بیلمیورمیسك دیدكده تریاقی افیون كیفیله (بوراسی آخرتدر سكانی اویله ساق مساق طانیمیز) دیه+رك ضابطی دفع ایتمك ایستر ایسه ده ممكن اوله+میوب ایچدیكی توتون بورنندن كلور دخان ذرعی انكلتره+ده الیوم ممنوعدر.